Sivas şehrinde Ahi Muhammed-i Divane’nin şeyhi ve üstadı olan Eseddeddin-i Mütekellim (Tanrı her ikisine de rahmet etsin), bir gün Mevlana Şemseddin’in (Tanrı onun sırrını kutlasın) huzurunda:
“ Siz nerede olursanız olunuz, o sizinle beraberdir”
(Hadid suresi 4)
Ayetini tefsir (Yorumlayarak açıklama) ediyordu.
Mevlana Şemseddin buyurdu ki:
Bütün faziletine rağmen halkın önünde ondan bir şey sorduğum vakit kızardı.
Bir defa ondan:
“ Sen, Tanrı bizimle beraberdir “ diyorsun, bu nasıl olur diye sordum.
O:
“ Tebrizli, senin bu sorudan maksadın nedir?” dedi.
Fakat o ne kadar hilim (Yavaşlık, yumuşaklık) gösteriyorduysa, o kadar da kızıyor ve öf pöf ediyordu.
Ben:
“ Burada gezerim, ne manası var?
Bu soruda bir kasıt söz konusu değildir.
Sen diliyle bağlanmış bir köpeksin ve eziyet etmeyi kendine huy etmişsin, nasıl:
“Tanrı sizinle beraberdir.” Diyorsun.
“ Tanrı kulla nasıl beraber olur?” dedim
O:
“ Evet, Tanrı ilmiyle kulla beraberdir” dedi.
Ben de:
“ İlim zattan (Kendinden) ayrı değildir.
Hiçbir sıfat (Görev ve ödev bakımından özellik) da zattan (Kendi) ayrı değildir” dedim.
Bunun üzerine o:
“ Eski sorular soruyorsun” dedi.
Ben de:
“ Eski mana ne demek:
Hâşâ (Asla), bunlar yeni doğdu” dedim.
Bunun üzerine o aciz kaldı.
Kalktı baş koyup tazimle (Saygı gösterip ikram etme) meşgul oldu.
Halk:
“ İşte kelamcı (Allah’tan bahseden ilim) budur” derler ve çokları ona itikat ederler.
***
ARİFLERİN MENKIBELERİ Şark İslam Klasikleri 29
Ahmet Eflaki M.E. B. yay. 489
***
KELAM İLMİ
Allah’ın birliğini ve Allah ile ilgili konuları akıl ve mantık ile ispat eden ilimdir.
KALEM
İlahi ilmin tafsilatı, ayrıntılarıdır.
İlim çok şeylerin karışmasından komple bir haldedir.
Bu karışım yazılmaya, konuşulmaya başlanınca etraflı olarak bildirmek ve uzun uzadıya anlatmak gerekir.
Toplu ve özet olan bilgiler yazıya dökülünce ayrıntılar haline gelir.
Örnek:
İnsan tohumu (Meni) âdemin belinde bulunduğu müddetçe insanın bütün özelliklerini özet olarak içinde bulundurur.
İnsan kalemi rahim levhasına katılınca (Meni ana rahmine girince) görünmeyen insana ve şekle ait bütün suretler kendini ayrıntılarıyla göstermeye başlar.
(Allah ilk olarak kalemi yarattı) hadisi buna işaret eder.
Neler öğrendik:
1. Tanrı ilmiyle bizle beraber olduğunu öğrendik.
2. İlmin de Tanrı ile beraber olduğunu öğrendik.
3. Özelliklerin görev ve ödev bakımından da ayrı olmadığını öğrendik.
4. Toparlarsak: Tanrı insanla beraberdir, ayrı değildir.
5. İnsan Tanrı’nın yazılmış, söylenmiş halidir.
İşte böyle yaren,
Bu cümleler halk arasında söylenmekten kaçınılan sözlerdir.
Halk bu durumunu anlamak, içselleştirmek, kendini tanımak, bilmek ve yararlanmak yerine;
SEN DİLİNİ kullanarak saldırgan köpek gibi havlamaya, saldırmaya çalıştıklarından söylenmemeye çalışılır.
Tanrı ilmi sendeyse bil ki Tanrı da sendedir.
Tanrı birdir.
İstediği ve izin verdiği her ayrıntı yarattıklarında şekil alarak kendini gösterir.
Nefsimizi bilmek, kendimizi bilmek, iç âlemimize gitmek önerileri ve işaretleri bu gerçeği anlayabilecek durum ve konuma gelmek için işarettir.
*
RAVLİ
